32. คุหาทีหิ ยก

คุหาทีหิ กฺริยตฺเถหิ ภาวกมฺเมสุ ยก โหติฯ คุห=สํวรเณ, ‘‘ลหุสฺสุปนฺตสฺสา’’ติ สมฺปตฺตสฺส โอการสฺส ‘‘น เต กานุพนฺธนาคเมสู’’ติ ปฏิเสโธฯ ‘‘หสฺส วิปลฺลาโส’’ติ วิปลฺลาเส คุหนํ คุหิตพฺพํ คุยฺหํฯ ทุห=ปปูรเณ, โทหนํ ทุยฺหตีติ วา ทุยฺหํฯ สาส=อนุสิฏฺฐิยํ –

117. สาสสฺส สิส วา

สาสสฺส สิส วา โหติ กานุพนฺเธฯ ปุพฺพรูปํ, สาสียตีติ สิสฺโสฯ

สิทฺธา เอเว+เต ตพฺพาทโย เปสา+ติสคฺค+ปฺปตฺตกาเลสุ คมฺยมาเนสุปิ, สามญฺเญน วิธานโตฯ เปสนํ – ‘‘กตฺตพฺพ+มิทํ ภวตา’’ติ อาณาปนํ อชฺเฌสนญฺจฯ อติสคฺโค นาม ‘‘กิ+มิทํ มยา กตฺตพฺพํ’’ติ ปุฏฺฐสฺส ‘‘ปาโณ น หนฺตพฺโพ’’ติอาทินา ปฏิปตฺติทสฺสนมุเขน กตฺตพฺพสฺส อนุญฺญาฯ ปตฺตกาโล นาม สมฺปตฺตสมโยฯ โย กิจฺจกรณสมยํ อุปปริกฺขิตฺวา กโรติ, ตสฺส สมยาโรจนํ, น ตตฺถ อชฺเฌสน+มตฺถิฯ โภตา ขลุ กโฏ กตฺตพฺโพ กรณีโย การิโย กิจฺโจ’’ เอวํ ตฺวยา กโฏ กตฺตพฺโพ, โภโต หิ ปตฺโต กาโล กฏกรเณฯ

เอวํ อุทฺธมุหุตฺเตปิ วตฺตมานโต เปสาทีสุ สิทฺธา เอวฯ ตถา อรเห กตฺตริ สตฺติวิสิฏฺเฐ จ ปตียมาเน, อาวสฺสกา+ธมีณตาวิสิฏฺเฐ จ ภาวาโท สิทฺธาฯ อุทฺธํ มุหุตฺตโต-โภตา กโฏ กตฺตพฺโพฯ โภตา รชฺชํ กาตพฺพํ, ภวํ อรโหฯ

โภตา ภาโร วหิตพฺโพ, ภวํ สกฺโกฯ โภตา อวสฺสํ กโฏ กตฺตพฺโพฯ โภตา นิกฺโข ทาตพฺโพฯ

33. กตฺตริ ลฺตุ+ณฺกา

กตฺตริ การเก กฺริยตฺถา ลฺตุ+ณฺกา โหนฺติฯ กร=กรเณ, ปรรูเป ‘‘ลฺตุ+ปิตาทีน+มา สิมฺหี’’ติ อา สิโลโป จฯ กโรตีติ กตฺตาฯ เอวํ ภรตีติ ภตฺตาฯ หรตีติ หตฺตาฯ ภิทตีติ เภตฺตา, เอกาโร, อูมฺหิ เภทิตาฯ ฉินฺทตีติ เฉตฺตาฯ โภชนสฺส ทาตา โภชนทาตาฯ สนฺธาตีติ สนฺธาตาฯ วจตีติ วตฺตาฯ โอการปรรูเปสุ ภุญฺชตีติ โภตฺตาฯ ‘‘ปทาทีนํ กฺวจี’’ติ ยุกาคโม, พุชฺฌตีติ พุชฺฌิตาฯ ชานาตีติ ญาตาฯ ฉินฺทตีติ เฉตาฯ สุณาตีติ โสตาฯ ‘‘อู+ลสฺเส’’ติ อูสฺส เอกาเร คณฺหาตีติ คเหตาฯ ภวตีติ ภวิตาฯ สรตีติ สริตาฯ ‘‘มนานํ นิคฺคหีตํ’’ติ มสฺส นิคฺคหีเต วคฺคนฺเต จ คจฺฉตีติ คนฺตาฯ นการนฺตานมฺปิ นิคฺคหีตํ, ขนตีติ ขนฺตาฯ สนตีติ สนฺตาฯ มญฺญตีติ มนฺตาฯ ปาเลตีติ ปาลยิตา ปาเลตา, เอตฺถ จุราทิตฺตา ณิฯ

ณิณาปีสุ-ภาวยตีติ ภาวยิตา ภาเวตาฯ เอวํ สารยิตา สาเรตา, ทาปยิตา ทาเปตา, หาปยิตา หาเปตา, นิโรธยิตา นิโรเธตา, โพธยิตา โพเธตา, ญาปยิตา ญาเปตา, สาวยิตา สาเวตา, คาหยิตา คาเหตา, การยิตา กาเรตา, การาปยิตา การาเปตา อิจฺจาทิฯ